Иккинчи жахон уруши

Иккинчи жахон уруши ким ютди ким акси ?

Бази тарихчилар АҚШ ва Ғарб иттифоқчиларининг ёрдамисиз СССР ГИТЛЕР АРМИЯСИНИ ЯКСОН ЭТОЛМАСДИ ДЕЙИШДИ , Куни кеча Доналд Трампхам шу гапни такрорлади. ХОШ мен холис ёндашув сабаб бу саволни тарихчи ёки сиёсатшуносларга эмас суни интеллектга бердим жавоб шундай: матнни криллга у’гирдим.

Иккинчи жаҳон урушида АҚШ ва Ғарб иттифоқчиларининг ёрдами СССР учун муҳим роль ўйнаган, лекин бу ёрдамсиз ғалаба қозониш мумкинми деган саволга жавоб бериш қийин. Қуйидаги асосий жиҳатларни кўриб чиқамиз:

—

### **1. Ленд-лиз дастури ва АҚШ ёрдами:
АҚШ «Ленд-лиз» дастури орқали СССРга 11 миллиард доллар (ҳозирги курс бўйича 180 миллиард доллар) қийматида юк автомобиллари, самолётлар, озиқ-овқат, пўлат, ёқилғи ва тиббий асбоблар етказиб берди. Масалан:
— 400 000 дан ортиқ юк машиналари (СССРда ҳарбий логистика учун ҳал қилувчи).
— 15 000 самолёт ва 2000 локомотив.
Бу ёрдам СССРнинг уруш иқтисодиётини мустаҳкамлади, айниқса 1941-1942 йиллардаги ҳал қирғин даврида.

—

### **2. СССРнинг ўз имкониятлари:
Инсон ресурси СССР 34 миллиондан ортиқ аскар сафарбар қилди. Бу Германиянинг Шарқий фронтдаги кучларидан 3-4 баравар кўп эди.
— Саноат қуввати: Урол ва Сибирда жойлашган заводлар уруш даврида 157 минг танк ва 147 минг самолёт.
Саноат қудрати: Урал ва Сибирда жойлашган заводлар уруш даврида 157 000 танк ва 147 000 самолёт ишлаб чиқарди.
— Қатʼият ва стратегия: Сталинград жанги (1942–1943) ва Курск жанги (1943) каби ҳал қиргʻинларда СССР оʻз кучи билан гʻалаба қозонди.

—

### 3. «Гʻалаба мумкинми?» Саволига жавоб:
— Ҳа, лекин қийинроқ ва узоқроқ: СССР Германияни магʻлуб этишга қодир эди, лекин АҚШ ёрдамисиз уруш яна 2–3 йил чоʻзилиши ва СССРнинг ёʻқотишлари янада катталашиши мумкин эди.
— Асосий муаммолар:
— Логистика: АҚШ юк машиналарисиз СССР армияси ҳаракатланишда қийналарди.
— Озиқ-овқат танқислиги: АҚШдан келган консервалар ва донлар миллионлаб аскарларни очликдан қутқарди.
— Ҳаво ҳукмронлиги: АҚШ ва Британия Германиянинг Гʻарбий фронтга куч сарфлашига мажбур қилди (масалан, 1944 йилда Нормандия десанти).

—

###
# 4. Тарихчиларнинг фикрлари:
— Николай Рожков (рус тарихчиси): «Ленд-Леаде ёрдамисиз СССР урушда енгилмас эди, лекин гʻалаба қозониш учун қон тоʻкиш миқдори 2 баравар коʻп боʻларди».
— Марк Ҳаррисон (АҚШ тарихчиси): «Германия 1941–1942 йилларда СССРни магʻлуб эта олмаган боʻлса, кейинроқ ҳам имкони ёʻқ эди. Аммо Гʻарб ёрдамисиз уруш 1947 йилгача давом этарди».

—

Хулоса:
СССР оʻз кучи билан гʻалаба қозона оларди, лекин АҚШ ёрдами урушни қисқартириб, миллионлаб одамлар ҳаётини сақлаб қолди. Гʻарб иттифоқчиларисиз СССРнинг гʻалабаси анча қийин ва қонли боʻларди.

АҚШ СССРга Иккинчи жаҳон уруши даврида **1941-йил октябридан** бошлаб «Ленд-Леасе» дастури орқали ёрдам бера бошлади. Бу ёрдам Германиянинг СССРга ҳужуми (22-июн 1941, «Барбаросса операцияси») дан кейин бошланган. Асосий босқичлар:

—

### **1. Ёрдам бошланиши:**

— **1941-йил 1-октябр:** АҚШ, Буюк Британия ва СССР оʻртасида «Ленд-Леасе» шартномаси имзоланди.

— **1941-йил ноябр:** Биринчи ёрдам СССРга етказилди (асосан ҳарбий техника ва озиқ-овқат).

—

### **2. Ёрдамнинг асосий турлари:**

— **Юк машиналари:** 400 000 дан ортиқ (масалан, «Студебакер» юк машиналари).

— **Самолётлар:** 15 000 га яқин (шу жумладан П-39 «Аираcобра» қирувчи самолётлари).

— **Танклар ва артиллерия:** 7000 танк, 350 000 тонна портловчи моддалар.

— **Озиқ-овқат:** 4.5 миллион тонна дон, гоʻшт консервалари.

—

### **3. Ёрдамнинг аҳамияти:**

— **1941–1942-йиллар:** Ёрдам СССР учун ҳал қилувчи боʻлди, чунки Германия қоʻшинлари Москва ва Сталинград яқинида эди.

— **Логистика:** АҚШ юк машиналари СССР армиясининг ҳаракатланишини осонлаштирди.

— **Ҳаво ҳужумлари:** АҚШ ва Британия Германиянинг Гʻарбий фронтга кучларини тортишига мажбур қилди (масалан, 1944-йил Нормандия десанти).

—

### **4. Ёрдамнинг умумий миқдори:**

— **1941–1945-йиллар оралигʻида:** АҚШ СССРга 11 миллиард доллар (1945-йил курсида) ёрдам етказди (ҳозирги курсда ≈180 миллиард доллар).

— **СССРнинг оʻз ишлаб чиқариши билан таққослаганда:** АҚШ ёрдами СССРнинг танк ишлаб чиқаришининг 15%, самолётларининг 20%ини ташкил қилди.

—

### **5. Муҳим саналар:**

— **22-июн 1941:** Германия СССРга ҳужум қилди.

— **1-октябр 1941:** АҚШ-СССР «Ленд-Леасе» шартномаси.

— **7-ноябр 1941:** Биринчи АҚШ кемалари СССРга (Архангелск орқали) ёрдам олиб келди.

—